ADHD

Tajemnicze ADHD to skrót angielskiej nazwy Attention Deficit Hiperactiviti Disorder , czyli "Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi", często nazywany po prostu "zespołem hiperkinetycznym" lub "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej".

ADHD występuje na całym świecie we wszystkich kulturach. Jest rozpoznawalne u dzieci mających trwale występujące objawy, które rozpoczęły się przed 7. rokiem życia. Objawia się trwałymi sposobami zachowania układających się w charakterystyczną triadę problemów:

• z utrzymaniem uwagi;
• z impulsywnością;
• nadmierną ruchliwością.

Zaburzenia uwagi przejawiają się krótkim czasem skupienia uwagi, trudnościami w koncentracji, nieumiejętnością wybrania tego na czym w danym momencie należy się skupić oraz bardzo łatwym rozpraszaniem się pod wpływem zewnętrznych bodĽców. Dzieci takie gorzej radzą sobie w szkole, osiągają słabsze wyniki i mają gorsze kontakty z nauczycielami, których denerwują swoim brakiem zdolności skupienia się na tym, co ważne.

Problemy z impulsywnością i kontrolą zachowań to wykonywanie przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być ich następstwa zarówno dla samego dziecka, jak i dla innych. Rozpoczynają wykonywanie danego zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. Mają kłopoty z wykonaniem złożonych prac. Mają krótszy okres odwlekania działania, muszą zrobić natychmiast coś, co przychodzi im do głowy i nie potrafią czekać na pozwolenie, nagrodę lub pochwałę. W klasie oznacza to nieustanne przerywanie wypowiedzi nauczyciela lub innych uczniów oraz nieustanne domaganie się pytania.

Nadruchliwość jest to nadmierna aktywność dziecka nieadekwatna do wykonywanego przez niego zadania, która jest dokuczliwa dla będących wokół osób. Dziecko nadpobudliwe z trudnością pozostaje w jednym miejscu, często wierci się, kręci, obgryza długopis, rysuje. Charakterystyczne jest to, że aktywność takiego dziecka jest chaotyczna, nie służy określonemu celowi.

Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego - określa bardzo szczegółowo jakie muszą być spełnione kryteria, aby można było rozpoznać ADHD.

Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów zaburzeń koncentracji uwagi musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację, funkcjonowanie dziecka, bądĽ w stopniu nie współmiernym do jego rozwoju.

Oto one:

A - ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI

• dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub podczas wykonywania innych czynności, popełnia błędy wynikające z niedbałości;
• często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach;
• często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi;
• często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji;
• często ma kłopoty ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć;
• nie lubi, ociąga się lub unika zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego - jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych;
• często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np. ołówki, przybory szkolne, książki, narzędzia;
• łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodĽców;
• często zapomina o różnych codziennych sprawach.

NADRUCHLIWOŚĆ WRAZ Z IMPULSYWNOŚCIĄ

• ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądĽ nie jest w stanie usiedzieć w miejscu;
• wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w czasie innych sytuacji wymagających spokojnego siedzenia;
• często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe - w szkole, w pracy, w domu;
• często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem;
• często jest w ruchu, biega "jak nakręcone";
• często jest nadmiernie gadatliwe.

IMPULSYWNOŚĆ

• często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości;
• często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej;
• często przerywa lub przeszkadza innym np. wtrąca się do zabawy.

B - Niektóre upośledzające funkcjonowanie dziecka objawy zaburzeń koncentracji uwagi lub nadpobudliwości psychoruchowej ujawniły się przed 7. rokiem życia dziecka;

C - Upośledzenie funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawami występuje w dwóch lub więcej sytuacjach np. w szkole i w domu;

D - Stwierdza się klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania społecznego, szkolnego lub zawodowego (w zakresie edukacji);

E - Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za objawy innego zaburzenia psychicznego np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej osobowości.

Szacuje się, że 3 - 8 % dzieci w wieku szkolnym jest dotkniętych tym schorzeniem, ale tylko 20 % z nich jest objęta specjalistyczną opieką. Częściej dotyczy to chłopców. U dziewcząt dominują problemy z uwagą, mają one trudności z nauką, ale ponieważ nie sprawiają kłopotów wychowawczych, zwykle nie są kierowane do psychologa. U chłopców na pierwszy plan wysuwają się problemy z nadmierną impulsywnością i nadmierną, niekontrolowaną ruchliwością.

Już we wczesnym dzieciństwie można zauważyć u dziecka charakterystyczne cechy ADHD, przejawiające się głównie nadpobudliwością, impulsywnością i nadmierną ruchliwością. Dziecko ma kłopoty z przyswajaniem norm społecznych oraz w kontaktach z rówieśnikami.

Obecnie uważa się, że przyczyną tego schorzenia jest najczęściej bardzo nasilona, genetycznie uwarunkowana cecha człowieka, a nie organiczne uszkodzenie mózgu w okresie okołoporodowym. Mózg dziecka nadpobudliwego dojrzewa w odmienny sposób. Przemawiają za tym wyniki badań nad rodzinami dzieci nadpobudliwych, w których znacznie częściej występuje nie tylko nadpobudliwość, ale także inne zaburzenia będące wynikiem zaburzonej kontroli impulsów i nieuwagi. Za takim wyjaśnieniem przemawia przebieg zaburzenia czyli zmniejszanie się nasilenia lub ustępowanie objawów wraz z wiekiem u dużej liczby pacjentów.

Pomocą dla dziecka jest tworzenie mu zewnętrznej struktury. Nadpobudliwe dziecko potrzebuje spójnych reguł, dokładnego planowania tego, co ma zrobić, rozłożenia prac złożonych na etapy, a także jasnych oczekiwań ze strony dorosłych i ustalonych konsekwencji swoich zachowań - nagród, pochwał i kar za złamanie reguł. Potrzebuje izolacji od tego, co może je rozpraszać, jasnego określenia na czym ma się skupić, częstych pochwał i zachęty do pracy oraz bardzo dużo spokoju i cierpliwości ze strony rodziców i nauczycieli. Nie każde dziecko nadpobudliwe wymaga leczenia farmakologicznego. Jest ono niezbędne, gdy objawy są tak nasilone, że inne możliwości pomocy (poradnictwo, współpraca ze szkołą, specjalne systemy nauczania), nie przynoszą oczekiwanych efektów.

Agata Jakubczyk-Piech